ดีปลี

จากหนังสือ เภสัชกรรม กองการประกอบฯ หน้า 63

เป็นไม้เถาคล้ายพริกไทย เลื้อยพาดพันต้นไม้

ดอก(ผล) รส ร้อน สรรพคุณ แก้ปถวีธาตุพิการ แก้ท้องร่วง ขับลมในลำไส้

เถา รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปวดฟัน แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

สสมหน้า 112

ชื่อท้องถิ่น ดีปลีเชือก(ภาคใต้) ประดงข้อ ปานนุ(ภาคกลาง)

ลักษณะของพืช ดีปลีเป็นไม้เลื้อย ใบรูปไข่โคนมนปลายแหลมเป็นใบเดี่ยวคล้ายใบย่านางแต่ผิวมันกว่าและบางกว่าเล็กน้อย ดอกเป็นรูปทรงกระบอกปลายมนเมื่ิอแก่กลายเป็นผลสีแดง

ส่วนที่ใช้เป็นยา

ผลแก่แห้ง(หมอยาเรียก ดอกดีปลี)

ช่วงเวลาที่เก็บ

ช่วงที่ผลแก่จัด(แต่ยังไม่สุก) นำไปตากแดดให้แห้ง

รสและสรรพคูณยาไทย

รส เผ็ดร้อนขม สรรพคุณ บำรุงธาตู ขับลม แก้จุกเสียด

วิธีการนำไปใช้

ผลแก่แห้งของดีปลี ใช้เป็นยารักษาอาการดังนี้

1 อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และปวดท้อง และแก้อาการคลื่นไส้อาเจียนที่เกิดจากธาตุไม่ปกติ โดยใช้ผลแก่แห้ง 1กำมือ (ประมาณ 10-15 ดอก)ต้มเอาน้ำดื่ม(ถ้าไม่มีดอกให้ใช้เถาต้มแทนได้)

2 อาการไอ และขับ เสมหะ ใช้ผลแก่แห้ง ประมาณครึ่งผล ฝนกับน้ำมะนาวแทรกเกลือ กวาดคอ หรือจิบ บ่อยๆ

ผลแก่สด

ผลแก่แห้ง

ดอกดีปลี เป็นตัวยา ประจำธาตุดิน(ปถวีธาตุ 20 )

ฤๅษีตนหนึ่ง ชื่อ ”ปัพพะตัง” บริโภคซึ่งผลดีปลี เชื่อว่าอาจระงับอชินโรคได้(แพ้ของแสลง)

ดีปลี สรรคุณเสมอกับ ขิง(หน้า 99)

ดีปลี เป็นตัวยาหนึ่งใน พิกัด ตรีกฏก ซึ่งจำกัดตัวยาที่มีรสเผ็ดร้อน 3 อย่าง คือ

1. เหง้าขิงแห้ง 2. เมล็ดพริกไทย 3. ดอกดีปลี มีสรรพคุณ แก้วาตะ เสมหะ ปิตตะ ในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน อันเป็นยาประจำฤดู ฝน

ดีปลี ยังเป็นหนึ่งในพิกัด ตรีเสมหะผล คือจำนวนตัวยา ที่มีคุณแก้เสมหะสามอย่าง คือ

1. ลูกช้าพลู 2. รากดีปลี 3 รากมะกล่ำเครือ ซึ่งมีสรรพคุณ แก้เสมหะ แก้สอึก แก้เส้น อัมพฤกษ์อัมพาต แก้ลม (หน้า 160)

ดีปลี อยู่พิกัด ตรีสันนิบาติผล(ตรีโลหิตะพละ)คือจำนวนผลแก้ สันนิบาต 3 อย่าง คือ

1. ผลดีปลี 2. รากกะเพรา 3. รากพริกไทย สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ในกองลม บำรุงธาตุ แก้ปถวี20ประการ

ดีปลี อยู่ในพิกัด เบญจกูล คือจำนวน ตระกูลยา(เครื่องยา)ที่มีรสร้อน 5 อย่างคือ

1. ดอกดีปลี 2. รากช้าพลู 3. เถาสะค้าน 4. รากเจตมูลเพลิง 5. เหง้าขิงแห้ง

สรรคุณ กระจายกองลมและโลหิต แก้คูถเสมหะ แก้ลมพานไส้ บำรุงกองธาตุทั้ง4ให้บริบูรณ์